Το σύστημα υπολογισμού των δημοτικών τελών πρέπει να γίνει δίκαιο και βιώσιμο
Η Ευρωπαϊκή Ένωση θέσπισε το σύστημα «Pay As You Throw (PAYT)», δηλαδή, «πληρώνω όσο πετάω», ήδη από το 2008. Η τροποποίηση της σχετικής Οδηγίας το 2018, ενσωματώθηκε στο εθνικό δίκαιο το 2021, με τον Νόμο 4819/2021 (ΦΕΚ Α’ 129).
Η επιλογή αυτή της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν υπήρξε τυχαία. Διαπιστώθηκε ότι ο υπολογισμός των ανταποδοτικών τελών με βάση τα τετραγωνικά μέτρα και τη χρήση του ακινήτου, παρότι αποτελεί έναν απλό και εύκολα διαχειρίσιμο τρόπο, δεν είναι ούτε κοινωνικά δίκαιος ούτε περιβαλλοντικά αποτελεσματικός. Δεν συνδέεται με την πραγματική παραγωγή απορριμμάτων, και ως εκ τούτου, δεν ενθαρρύνει τον διαχωρισμό στην πηγή, την ανακύκλωση και τη μείωση των παραγόμενων απορριμμάτων. Αποτέλεσμα αυτού είναι να επιβαρύνονται δυσανάλογα μικρά ή άδεια νοικοκυριά, τα οποία καλούνται να πληρώσουν περισσότερα από όσα πραγματικά «ρυπαίνουν», ή -όπως στη σημερινή περίπτωση- οι συνδημότες της πόλης των Ιωαννίνων καλούνται αυθαίρετα να καλύψουν τις αυξανόμενες δαπάνες των ανταποδοτικών τελών, όπως αναλύθηκε και στην εισήγηση του συναδέλφου Βασίλη Κοσμά.
Αντίθετα, ο υπολογισμός του ενιαίου ανταποδοτικού τέλους καθαριότητας και φωτισμού με βάση την παραγωγή αποβλήτων -Pay As You Throw- είτε ανά νοικοκυριό, είτε ανά κτιριακό συγκρότημα, επαγγελματική δραστηριότητα ή δημοτική ενότητα- αποτελεί ένα σύστημα κοινωνικά και περιβαλλοντικά δίκαιο. Ανταμείβει έμπρακτα όσους μειώνουν τα απορρίμματά τους και όσους ανακυκλώνουν και ευθυγραμμίζεται με την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει». Ωστόσο, προϋποθέτει την ύπαρξη κατάλληλων υποδομών (όπως ζυγιζόμενοι κάδοι, ειδικές σακούλες, κλπ) και καλής οργάνωσης.
Στην περίπτωση του Δήμου μας, μέχρι σήμερα, δεν έχει γίνει καμία ουσιαστική προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση. Καμία από τις προτάσεις της παράταξής μας δεν υιοθετήθηκε, ώστε να υπάρξει αισθητή μείωση των δαπανών των ανταποδοτικών τελών. Ο υπολογισμός των ανταποδοτικών τελών εξακολουθεί να γίνεται αποκλειστικά με βάση τα τετραγωνικά μέτρα και τη χρήση του ακινήτου, χωρίς να έχει εφαρμοστεί ούτε καν ένα «μικτό σύστημα», δηλαδή ένα σύστημα με βασικό τέλος ανά τ.μ. και μεταβλητό τέλος ανάλογα με την παραγωγή σύμμεικτων απορριμμάτων, όπως συμβαίνει σε πολλούς ευρωπαϊκούς δήμους.
Το αποτέλεσμα αυτής της επιλογής αποτυπώνεται ξεκάθαρα στις συνεχείς αυξήσεις των ανταποδοτικών τελών στον Δήμο μας, οι οποίες ανήλθαν:
- στο 12,17%, από το 2022 στο 2023,
- στο 15,58%, από το 2023 στο 2024,
- στο 4,24%, από το 2024 στο 2025 και
- στο 12,42%, από το 2025 στο 2026.
Δηλαδή, μέσα σε μία τετραετία, η συνολική αύξηση των ανταποδοτικών τελών ανήλθε στο 51,94%, επιβαρύνοντας σημαντικά τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις του Δήμου.
Κλείνοντας, επισημαίνεται ότι από 1ης Ιανουαρίου 2028 οι δήμοι με πληθυσμό άνω των 20.000 κατοίκων υποχρεούνται να εφαρμόσουν το σύστημα «πληρώνω όσο πετάω», αντί του απλού υπολογισμού με βάση τα τετραγωνικά μέτρα. Εφόσον δεν υπάρξει εκ νέου παράταση στην εφαρμογή του – όπως δυστυχώς είθισται στη χώρα μας – η δημοτική αρχή οφείλει από σήμερα να κινηθεί άμεσα και οργανωμένα.
Στόχος πρέπει να είναι η έγκαιρη προετοιμασία και η σταδιακή εφαρμογή ενός δίκαιου και βιώσιμου συστήματος, που θα ικανοποιεί:
- την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει»,
- την αρχή της κοινωνικής δικαιοσύνης και
- την οικονομική βιωσιμότητα του Δήμου.
